नेपालको घरजग्गा व्यवसायमा कोभिड-१९ को प्रभाव

नेपाल एक स्वतन्त्र बजार अर्थव्यवस्था हो जहाँ रियल ईस्टेट मूल्यहरू आपूर्ति र मागको कानूनमा निर्भर गर्दछ। यस माहामारी पश्चात सम्पत्ति स्वामित्वको लागि माग अत्याधिक भविष्यको व्यक्तिगत आय, उपभोक्ता विश्वास, आर्थिक वृद्धि र रोजगारीको स्थितिमा निर्भर गर्दछ। व्यक्तिहरूको जीवनस्तर डुब्ने क्रममा, सबै भन्दा बढी घरजग्गाको लागि माग खस्छ। त्यसैगरि, मानिसहरू देशको भविष्यको अर्थतन्त्रको बारेमा कम आशावादी भएकाले, सम्पत्ती खरीदमा ढिलाइ गर्न सक्छन्। विश्व बैंकले हालसालै प्रकाशित प्रतिवेदनका अनुसार नेपालमा आर्थिक वृद्धि घट्ने अपेक्षा गरिएको छ र आर्थिक वर्ष २०७७/२०७८ मा १.५ र २.८ प्रतिशतको बीचमा रहने अनुमान छ। जब अर्थव्यवस्थाले घट्दो समृद्धिको साथ वास्तविक विकासको प्रतिरोध गर्छ, तब सम्पत्तीको माग र मूल्यमा गडबडी आउन थाल्छ । त्यस्तै, कोभिड- १९ संकटका कारण नेपालमा हरेक ५ कामदार मध्ये ३ कामदारले आफ्नो जागिर गुमाउनु परेको छ। यसले बेरोजगारीको मात्रा बढीरहेको देखाउछ, र साथसाथै मानिसहरुमा आम्दानी कम भएको देखाउछ र यसैबिच घरजग्गामा लगानी गर्न सक्ने ब्यक्तिहरुको संख्या सिमित रहन्छ । त्यसैले छोटो समयको लागि भएता पनि घरजग्गाको माग घट्छ, यद्यपि यसको मूल्य पनि घट्छ।

source: bbc.com

चीनमा पत्ता लागेको पहिलो केस कोभिड- १९, कोरोनाभाइरसको रूपमा परिचित सबै विश्वभर फैलिएको छ। सम्पुर्ण विश्व लकडाउनमा रहदा, विश्वकै आर्थिक स्थितिमा गिरावट आएको छ। कोभिड -१९ को प्रभावका कारण पर्यटनका क्षत्रमा, निर्माणका क्षत्रमा, साथै घरजग्गा संलग्न विभिन्न व्यवसायहरू खस्कँदै गइरहेको छ। नेपालमा पनि कोरोना संक्रमणका केसहरु द्रुत रूपमा बढ्दै गइरहेको छ। यसले घरजग्गा व्यवसायमा नकरात्मक प्रभाव ल्याएको छ किनकि व्यक्ति साइट भ्रमणको लागि जान सक्षम छैनन् र बिक्रीमा पनि कमी आएको देखिन्छ। 

तलका बुँदाहरुले विशेषगरि नेपालको घरजग्गा व्यवसायमा कोभिड-१९ को प्रभावको बारेमा छलफल गर्दछन्।

१. आयात / निर्यात: फलाम र इस्पात जस्तो कच्चा पदार्थका लागि नेपाल भारत र चीनमा निर्भर छ। संकटको यस समयमा यी सामग्रीहरू छिमेकी देशहरूबाट आयात गर्न गाह्रो छ। अवस्थित आपूर्ति प्रणाली अवरोध गरिएको हुनाले स्क्यान्ट नेटवर्क सक्रिय श्रम र अन्य स्रोतहरूमा व्यवस्थापन गर्न सक्षम छैन।

source: magenticians.com

source: en.people.cn

२. श्रम: कोभिड-१९ को प्रभाव ज्यादातर दैनिक ज्याला कमाउनेहरू र मजदुरहरूमा देखा परेको छ। कुनै काम नभएकाले यी व्यक्तिहरू धेरै कष्ट भोगिरहेका छन्। ती मध्ये धेरैजसो आफ्नो गाउँ फर्केका छन्। सरकार उचित सहायता प्रदान गर्न सक्षम छैन। त्यसकारण, त्यहाँ मजदुरको अभाव छ। साथै, नयाँ पूर्वाधारको विकासमा नकरात्मक प्रभाव परेको देखिन्छ।

३. नगद प्रवाह प्रतिबन्ध: कोभिड - १९ को प्रभावको कारण, बिक्रीको गति कम भएको छ र यात्रा प्रतिबन्धित गरिएको छ। तसर्थ, यसले आवासीय, आतिथ्य, र खुद्रा क्षेत्रहरूमा नगद प्रवाहलाई नकरात्मक रूपमा असर गरेको छ। स्पष्टतः नेपालको अर्थतन्त्र प्रायः रेमिट्यान्स र पर्यटनमा निर्भर हुन्छ। यद्यपि कोभिड - १९ ले प्रतिरक्षा प्रणाली मात्र कमजोर गरिएको छैन, राज्यकै आर्थिक स्थिति पनि कमजोर पारेको छ। अर्थव्यवस्था कमजोर हुँदा, घरजग्गा कारोबार सुस्त हुने सम्भावना छ।

source: portalcfo.com

source: istockphoto.com

४. माग र आपूर्ति मा प्रभाव:  घरजग्गा व्यवसाय द्वारा लगानीका     लागि   राम्रो आर्थिक विकल्प हो।     यद्यपि   महामारीको  कारण व्यक्तिको   आम्दानी कम   भएको छ र आवासीय   क्षेत्रमा लगानी घटेको   छ। साथै,   घरको आपूर्ति पक्ष बढिरहेको छ र   माग पक्ष भने घटिरहेको छ, र   विज्ञहरूले   भविष्यवाणी गरे कि यो   लामो समय सम्म   हुनेछ।

५. उपभोक्ताको भावनाः महामारीले हाम्रो जीवनशैली नै परिवर्तन गरेको छ। वास्तवमा पर्यटन, रेमिट्यान्स र उत्पादन सुस्त भएको छ र यी उद्योगहरू बन्द भएपछि उपभोक्ताहरूको बानीमा परिवर्तन आएको हो। उपभोक्ताका खर्च गर्ने र लगानी गर्ने तरिकामा परिवर्तन अएको पाइन्छ। यसका साथै, सामान्य दिनचर्याका चीजहरू र औषधिहरू बाहेक अन्य क्षेत्रमा पनि मानिसहरूको संलग्नता अथाह मात्रामा गिरावट आएको छ।

source: investopedia.com

       

   source: sandybaybowls.com.au

६. सम्पत्ती मूल्यांकन गर्ने विधिहरूमा सम्भावित  परिवर्तनहरू:

कोभिड-१९ महामारीले सम्पत्तिको मूल्याकंन गर्न केही परिवर्तन ल्याएको छ। व्यक्ति आफ्नो परिवारको स्वास्थ्यको सुरक्षामा ध्यान केन्द्रित गर्छन् र मात्र अन्य आवश्यकताहरू पछ्याउँदछन्।  केवल एक कल्पनाको घरमा रहन आफ्नो इच्छा मात्र नभइकिन, त्यस निर्णयले उनीहरूको स्वास्थ्यलाई सहयोग पुर्‍याउछ कि नाइ भन्ने चिन्ताको प्रमुख विषय भएको छ। क्रेता, कुनै शंकामा केहि निष्कर्षमा पुग्नु भन्दा पहिले र प्रत्येक सम्भावित पक्ष र विपक्ष (विशेष गरी तिनीहरूको स्वास्थ्यको बारेमा) मूल्याकंन गर्दछ। उदाहरणको लागी, व्यक्ति अब अपार्टमेन्ट मा बस्नु भन्दा सामाजिक टाढाको प्रोटोकल दिमागमा राखेर आफ्नो घरको स्वामित्व आफैं लिन चाहन्छन्। यद्यपि घरजग्गा बजार ठूलो मात्रामा असर हुने छैन तर निश्चित रूपमा ग्राहकको माग र आवश्यकता अनुसार केही परिवर्तनहरू पार गर्नुपर्नेछ।

७. अवस्थित परियोजना र सम्भावित प्रभावः

source: quora.com

लकडाउन लगतै, देशभर अधुरो परियोजनाहरूको निर्माण ठप्प हुँदा स्रोतहरूको वितरण बन्द भएको छ। यसबाहेक, स्टिल, सिमेन्ट र अन्य उपकरण आयात गर्न कठिनाई भएको कारण कच्चा मालको लागत बढ्ने
अपेक्षा गरिएको हो। यद्यपि, उचित आयको बावजुत, व्यापारी र निर्माणकर्ताहरु कर तिर्न  बाध्य छन् जुन अर्को समस्या हो। काठमाडौं, विराटनगर, आदि जस्ता शहरहरूमा घरजग्गा कारोबारको उच्च दर एकदमै प्रस्ट देखिन्थ्यो तर महामारीको कारण यी आर्थिक लेनदेनहरू घट्दैछ किनकि यो पहिलेको समान दरमा किनबेच गर्न असम्भव छ।

निष्कर्ष

विशेष गरी काठमाडौं, ललितपुर, भक्तपुर, र अन्य धेरैजसो महानगरीय शहरहरूमा घर भाडा व्यवसाय घरधनीहरुका लागि कमाईको एक प्रमुख स्रोत भएको छ। यस कारणले गर्दा देश भर बारम्बार आगमन र बहिर्गमन गर्ने मानिसहरूलाई धेरै वर्षको लागि एक प्रसिद्ध प्रवृत्ति बनेको छ। धेरै परिवारको आर्थिक भाग्य भाडामा लिने व्यवसायमा निर्भर गर्दछ, जुन महामारीको कारणले कठोर प्रभाव परेको छ। लकडाउनले ठूलो बेरोजगारी सिर्जना गरेको छ जसको कारण भाडा सुविधा प्रयोग गर्नेहरूले समयमा भाडा तिर्न असमर्थ छन् र यसको परिणाम मालिकले भोग्नु परेको छ। स्थिति यस्तो छ कि, त्यस्तो बेला थियो जब कोठा भाडामा पाउन गाह्रो हुन्थ्यो भने अहिले यस्तो पनि बेला छ कि घर धनीहरुले चाहेर पनि घर बहालमा दिन सकेका छैनन्। व्यवसाय सम्बन्धी प्रयोजनका लागि अनुमति दिइएका घरजग्गा महामारीको कारण व्यवसाय मालिकले भोग्नु पर्ने नोक्सानीका कारण बन्द भइरहेको छ। कम्तिमा पनि कोभिड-१९ महामारीको मुद्दा पूर्ण रूपमा समाधान नभएसम्म, नयाँ व्यवसायहरू चलाउने विचारहरू प्रवृत्तिमा छैनन्। घरजग्गा व्यवसाय र एजेन्टहरूका लागि अहिलेको समय भनेको फल दिने समय हो किनभने यति बेला धेरै घरजग्गाहरु खाली परेका छन् र उपभोक्ताहरू धेरै कम छन्। यदि बजार रणनीतिक हिट भयो भने, घरजग्गा व्यवसाय एक अप्रत्याशित तरीकामा फस्टाउन सक्छ।